Katedra Architektury Krajobrazu
Historia
90 lat tradycji!
Historia najstarszego ośrodka akademickiego architektury krajobrazu w Polsce
KAK wywodzi się z Zakładu Architektury Krajobrazu i Parkoznawstwa utworzonego w roku akad. 1930/1931 przez prof. Franciszka Krzywdy Polkowskiego
Geneza Ursynowskiej Szkoły Architektury Krajobrazu
Architektura krajobrazu
“… Nie jest przypadkiem, że początek XX w. wraz z rozwojem nowoczesnych teorii w urbanistyce (np. Howard, 1902; Le Corbusier, 1923; Tołwiński, 1937, 1939, 1963; Lynch 1960; Schultz 1971) …
… stał się w wielu krajach na całym świecie – szczególnie w USA, Europie i Ameryce południowej – czasem narodzin nowej dyscypliny związanej z kształtowaniem przestrzeni – architektury krajobrazu, której prekursorem (w tym autorem nazwy – ang. landscape architecture) był Frederick Law Olmsted, wybitny projektant parków w USA drugiej połowy XIX wieku …”
Narodziny polskiej architektury krajobrazu w dwudziestoleciu międzywojennym w specyficzny sposób wiązały się z odrodzeniem Państwa Polskiego po długim okresie 123 lat zaborów i wielką potrzebą posiadania specjalistów, zajmujących się zawodowo i profesjonalnie rodzimym krajobrazem – zurbanizowanym i otwartym – często zaniedbanym, a wręcz zdewastowanym rabunkową gospodarką zaborców.
Sama architektura krajobrazu, określana pierwotnie jako parkoznawstwo, wyrosła na gruncie kultywowanej w Polsce wielowiekowej tradycji planowania ogrodów i parków – miejsc przeznaczonych do wypoczynku i kontemplowania piękna zapisanego w naturze.
W dwudziestoleciu międzywojennym prekursorem nauczania na poziomie wyższym i kształcenia adeptów tego zawodu stała się Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego z siedzibą w Warszawie, a ostatecznie na warszawskim Ursynowie – w dawnym majątku Juliana Ursyna Niemcewicza, wcześniejszej XVIII-wiecznej „Rozkoszy”. Tak ostatecznie ukształtowała się ...
... warszawska tzw. „ursynowska” szkoła architektury krajobrazu
(tą nazwą określano kierunek w latach powojennych w związku z nową siedzibą w zespole pałacowo-parkowym w warszawskim Ursynowie, w 1956 roku).
Profil szkoły kształtowało kilka generacji wybitnych twórców, którzy przyczynili się do rozwoju architektury krajobrazu w naszym kraju.
Te niekwestionowane osobowości pozostawiły po sobie szereg doskonałych realizacji, reprezentujących najwyższe standardy. Obiekty te funkcjonują do dzisiaj, skutecznie wzbogacając krajobraz oraz miejskie systemy przyrodnicze. Z kolei liczne opracowania teoretyczne Ich autorstwa stanowią fundament dla dalszych dociekań w obrębie dyscypliny architektury krajobrazu.
***
Na podstawie: Łukaszkiewicz, J., Fortuna-Antoszkiewicz, B., & Rosłon-Szeryńska, E. (2019). Ursynowska szkoła architektury krajobrazu – mistrzowie i ich dzieło Cz. 1. Acta Scientiarum Polonorum. Seria: Architectura, 18(1), 133–146
.
Europejska awangarda
Kierunek architektura krajobrazu SGGW w Warszawie jest najstarszym w Polsce i jednym z pierwszych w Europie ośrodków kształcenia architektów krajobrazu na poziomie wyższym – akademickim (1929/30).
- 1919 rok – pierwszy kierunek architektury krajobrazu na poziomie akademickim w Europie, utworzonony w Aas k. Oslo w Norwegii
- 1929 rok – Anglia, architektura krajobrazu uzyskała status zawodu
Pierwszą jednostką organizacyjną, …
… z której wywodzi się współczesna Katedra Architektury Krajobrazu (KAK) był Zakład Architektury Krajobrazu i Parkoznawstwa przy Wydziale Ogrodniczym w Warszawie. Rada Wydziału Ogrodniczego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (SGGW) powierzyła w roku akademickim 1930/1931 zorganizowanie Zakładu profesorowi architektury Franciszkowi Krzywdzie Polkowskiemu, który w tym czasie był kierownikiem Katedry na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Siedziba Zakładu mieściła się w Skierniewicach. Uprzednio w roku akademickim 1929/1930 powołano na studiach Wydziału Ogrodniczego specjalizację w zakresie projektowania oraz urządzania parków i ogrodów, której zaczątkiem były prowadzone w roku akademickim 1928/1929 wykłady i ćwiczenia z dziedziny parkoznawstwa w ramach obowiązkowych praktyk studenckich w Skierniewicach.
Podstawą prawną dla powołania specjalizacji…
… było rozporządzenie Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 26 września 1923 r. paragraf 5, w którym w przedmowie ustalania planu i regulaminu studiów oraz egzaminów na Wydziale Ogrodniczym SGGW przewidziano dwa zasadnicze kierunki studiów: użytkowy i zdobniczy.
Wymienione w rozporządzeniu przedmioty w ramach kierunku zdobniczego to:
- parkoznawstwo szczegółowe,
- nauka o tworzeniu i utrzymaniu ogrodów ozdobnych,
- ogrodnictwo miejskie,
- architektura ogrodowa,
- rysowanie planów łącznie z perspektywą i malarstwem.
Gmach SGGW przy ul. Rakowieckiej w Warszawie (Pawilon I), w którym od połowy lat 30. XX wieku mieściła się specjalizacja w zakresie projektowania oraz urządzania parków i ogrodów (fot. J. Łukaszkiewicz, 2022)
W roku akademickim 1935/1936 specjalizacja architektury krajobrazu...
... znalazła siedzibę w Warszawie w gmachu przy ulicy Rakowieckiej.
Do 1939 roku wykładowcami byli: prof. Franciszek Krzywda Polkowski - kierownik Zakładu,
Romuald Gutt, R. Adwentowicz, K. Tomorowicz i Alina Scholtzówna, jedna z pierwszych absolwentek specjalizacji. Pierwszą absolwentką była Pani Anna Pietruszczyńska, która w roku 1930 przedstawiła pracę pt. "Ogród Saski pod względem dendrologicznym", wykonaną pod kierunkiem prof. Franciszka Krzywdy-Polkowskiego.
***
.
Trudne początki
Do wybuchu II wojny światowej powstało 18 prac magisterskich pod kierunkiem profesora Franciszka Krzywda-Polkowskiego. Wśród nich pięć prac monograficznych, dwie prace dotyczące estetyki form roślin drzewiastych i ich zastosowania w ogrodach oraz jedenaście prac projektowych.
W czasie wojny spłonęła siedziba Zakładu, zniszczeniu uległy zbiory i biblioteka specjalistyczna.
Po wojnie, w roku 1945 profesor Franciszek Krzywda-Polkowski przystąpił do odbudowy. W tym czasie nominacje na adiunktów w Zakładzie dostają: Alina Scholtzówna i Alfons Zielonko, a na starszych asystentów K. Morvay i S. Bieńkuński. W dniu 29 września 1949 r. zmarł prof. Franciszek Krzywda-Polkowski. Rada Wydziału Ogrodniczego powierzyła kierownictwo jednostki adiunktowi A. Zielonko.
***
W dniu 01.IX.1951 roku Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego na wniosek Rady Wydziału Ogrodniczego powołało
Katedrę Kształtowania i Zdobienia Krajobrazu.
Kierownictwo nowej jednostki powierzono prof. Alfonsowi Zielonko.
***
W roku 1952 w ramach reorganizacji uczelni rolniczych utworzono studia dwustopniowe, powołano specjalizację w zakresie kształtowania terenów zieleni w wymiarze 3 semestrów.
Wobec rozległej problematyki architektury krajobrazu było to niewystarczające.
Dzięki usilnym staraniom profesora A. Zielonki o powołanie odpowiednich studiów, dających pełne przygotowanie do zawodu architekta krajobrazu Rada Główna Szkolnictwa Wyższego na posiedzeniu w Zakopanem w 1954 roku podjęła uchwałę o wystąpieniu do ministra Szkolnictwa Wyższego o powołanie odpowiednich studiów.
Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego rozporządzeniem z dnia 01 września 1954 r. (MSW-13/54-88) powołało Sekcję Kształtowania Terenów Zieleni (SKTZ),
zaś rozporządzeniem z dnia 01 września 1955 r, (MSW-9/55-63) powołało Katedrę Projektowania Terenów Zieleni, której p.o. kierownikiem został prof. Władysław Niemirski, oraz Katedrę Urządzania i Konserwacji Terenów Zieleni, której kierownictwo objął prof. Alfons Zielonko.
Kadrę naukową wzmocnił następnie mianowany w dniu 01 listopada 1957 r. docentem Zygmunt Hellwig, który po krótkiej chorobie zmarł (24 września 1958 roku).
***
.
Na URSYNOWIE
W 1956 roku z inicjatywy prof. Alfonsa Zielonko, ówczesnego prorektora SGGW, Ursynów wraz z pałacykiem Niemcewicza (dzisiejszy rektorat), parkiem oraz 81 ha okolicznych terenów przekazany został przez państwo Szkole, której siedziba dotychczas mieściła się w gmachach przy ul. Rakowieckiej.
Na studiach kształtowania terenów zieleni wykłady prowadzili:
- prof. J. Chmielewski (planowanie przestrzenne),
- prof. Gerard Ciołek (historia sztuki ogrodowej),
- doc. T. Szczęsny (ochrona przyrody),
- mgr arch. G. From (rysunek odręczny i techniczny),
- mgr arch. S. Bieńkuński (rysunek odręczny i małe formy architektury ogrodowej),
- mgr Longin Majdecki (historia sztuki ogrodowej),
- mgr inż. Ludwik Lawin (kompozycja roślin)
- oraz krótko dr J. Szendel i mgr H. Kordus.
Sekcja od 1954/1955 roku do 1959 roku prowadziła studia 4-letnie, po których absolwenci uzyskiwali tytuł inżyniera. Mieli oni prawo wstąpienia na studia 5-letnie i otrzymania po wykonaniu pracy dyplomowej tytułu magistra inżyniera ogrodnika w zakresie kształtowania terenów zieleni.
***
1. Jan Rylke, 2. Józef Rokosza, 3. Władysław Niemirski, 4. Edward Bartman, 5. Julian Brzuchowski, 6. Andrzej Ogniewski, 7. Ludwik Lawin, 8. Stanisław Rutkowski, 9. Ewa Czarnecka, 10. Henryk Zimny, 11. Alfons Zielonko, 12. Aleksander Bartosiewicz
W grudniu 1956 roku Sekcję Kształtowania Terenów Zieleni przeniesiono do Ursynowa. SKTZ od 1959 roku posiadała oddzielny, pięcioletni plan i program nauczania. Każdego roku przyjmowano od 15 do 30 słuchaczy.
Po przeniesieniu architektury krajobrazu do nowej siedziby SGGW na Ursynowie przez szereg lat funkcjonowała nieoficjalna nazwa
Ursynowska szkoła architektury krajobrazu.
W roku 1970 nastąpiła zmiana struktury organizacyjnej uczelni. W ramach Sekcji Kształtowania Terenów Zieleni (SKTZ) przy Wydziale Ogrodniczym powstał Instytut Kształtowania Terenów Zieleni (IKTZ). W miejsca katedr powstały odpowiednio: Zakład Projektowania Terenów Zieleni, którego kierownikiem został prof. arch. Władysław Niemirski i Zakład Urządzania i Pielęgnacji Terenów Zieleni, którego kierownikiem był prof. Alfons Zielonko do 1978 roku (do czasu przejścia na emeryturę), później okresowo kierownikiem Instytutu był prof. arch. Władysław Niemirski i prof. dr T. Szczęsny. Kierownikiem Instytutu w latach 1970-1978 był prof. zw. Alfons Zielonko, a następnie do 1982 roku prof. arch. Władysław Niemirski. W roku 1973 powstał w Sekcji drugi instytut - Instytut Ochrony Środowiska (IOŚ), którego kierownictwo objął dr Henryk Zimny.
***
.
OAK
W przeciągu kolejnych lat dokonały się dalsze zmiany organizacyjne. W dniu 23 lipca 1985 roku Sekcja Kształtowania Terenów Zieleni została przekształcona w Oddział Architektury Krajobrazu (OAK).
W skład OAK weszły istniejące katedry. W 1991 roku skład OAK został powiększony o nowo powstały Samodzielny Zakład Dendrologii, którego kierownikiem został dr hab. Marek Siewniak. W roku 1984 kierownikiem Katedry Projektowania w Architekturze Krajobrazu został prof. dr hab. Edward Bartman. Pełnił tę funkcję do 1991 roku.
W tym czasie pracownikami Katedry Projektowania w Architekturze Krajobrazu byli: kierownik – prof. dr hab. Edward Bartman, adiunkci:
- dr Mirosław Kiciński,
- dr Stanisław Rutkowski,
- dr Jan Rylke,
- dr Z. Sobotkowski,
- dr Przemysław Wolski,
- asystenci: mgr I. Jaszczak,
- mgr Elżbieta Myjak-Sokołowska,
- mgr Andrzej Niemirski,
- mgr L. Pawłowska,
- mgr Marek Szumański,
- st. wykładowca mgr Janusz Skalski.
W latach 1992 – 1996 kierownikiem katedry był dr inż. Andrzej Niemirski. Po nim w latach 1997–1998 funkcję tę pełnił dr inż. Przemysław Wolski.
***
W roku akademickim 1984/1985 pracownikami dydaktycznymi Katedry Urządzania i Pielęgnowania Krajobrazu, byli: kierownik - doc. dr hab. Longin Majdecki (pełnił tę funkcję w latach 1982–1996), doc. dr hab. Marek Siewniak, adiunkci:
- dr Marek Kosmala,
- dr M. Mędrzycki,
- asystenci: mgr P. Głowacki,
- mgr Aleksander Haber,
- mgr Z. Suski,
- dr Jerzy Wojtatowicz.
W roku 1997 kierownikiem katedry zostaje na krótko dr hab. Marek Kosmala.
W 1998 roku powstała...
Katedra Architektury Krajobrazu (KAK)
z połączenia dwóch katedr: Katedry Projektowania w Architekturze Krajobrazu i Katedry Urządzania i Pielęgnowania Krajobrazu.
Kierownikiem tej jednostki w latach 1998 – 1999 został dr inż. Przemysław Wolski. Następnie tę funkcję w latach 2000 – 2005 pełnił prof. dr hab. Jan Szyszko. W latach 2006 - 2016 kierownikiem katedry była dr hab. Barbara Szulczewska, prof. SGGW, a następnie od lutego 2017 roku do września 2019 roku kierownikiem Katedry był dr inż. Jan Łukaszkiewicz. Obecnie tę funkcję pełni dr inż. Marzena Suchocka.
***
Spośród pracowników architektury krajobrazu w SGGW funkcję prodziekana pełnili kolejno: doc. dr Julian Brzuchowski, doc. dr hab. Henryk Zimny, 1976–1978 doc. dr hab. Edward Bartman, 1978–1981 doc. dr hab. Marek Siewniak, 1981–1987 doc. dr hab. Longin Majdecki, 1987 doc. dr hab. Janusz Janecki, 1990–1993 dr inż. Stanisław Rutkowski, 1993–1996 dr inż. Przemysław Wolski, 1996–2000 prof. Jan Rylke, prof. SGGW, 2000–2006 dr inż. Leonard Indeka, 2006–2012 dr hab. Barbara Szulczewska, prof. SGGW, od 2012 dr hab. Piotr Latocha, od 2016 do 2019 roku - dr inż. Renata Giedych.
***
.
90-lecie AK
Najstarszy akademicki kierunek architektury krajobrazu w Polsce
Od początku lat 2000. na kierunku Architektura Krajobrazu SGGW,
obowiązuje dwustopniowy podział studiów oraz studia doktoranckie:
- studia I stopnia – studia inżynierskie 7. semestrów (tytuł zawodowy inżyniera),
- studia II stopnia – studia magisterskie 3. semestry (stopień magistra),
- studia III stopnia – studia doktoranckie.
W roku akademickim 2006/2007 obronione zostały pierwsze inżynierskie prace dyplomowe według nowego systemu oraz rozpoczęto wdrażanie studiów drugiego stopnia – magisterskich, na których poza przedmiotami ogólnokierunkowymi wprowadzono przedmioty specjalizacyjne.
***
W 2019 r. na skutek reformy szkolnictwa wyższego w Polsce kierunek architektury krajobrazu SGGW przeniesiony został z Wydziału Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu (dawniej i obecnie ponownie – Wydział Ogrodniczy) na Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska do Instytutu Inżynierii Środowiska SGGW.
W 2019 roku Kierunek Architektura Krajobrazu SGGW w Warszawie osiągnął jubileusz 90. lat swojego istnienia, będąc najstarszym w Polsce i jednym z pierwszych w Europie ośrodków kształcenia architektów krajobrazu na poziomie wyższym (ECLAS Guidance on Landscape Architecture Education, Tuning Landscape Architecture Education in Europe, Version 26, 2010).
Źródła:
- Piechna B.1995. Rys historyczny Oddziału Architektury Krajobrazu [w:] Diariusz Katedry Projektowania w Architekturze Krajobrazu, Z.2. Wydawnictwo SGGW, Warszawa: 6-8.
- Łukaszkiewicz, J., Fortuna-Antoszkiewicz, B., & Rosłon-Szeryńska, E. (2019). Ursynowska szkoła architektury krajobrazu – mistrzowie i ich dzieło Cz. 1. Acta Scientiarum Polonorum. Seria: Architectura, 18(1), 133–146
- Łukaszkiewicz, J., Fortuna-Antoszkiewicz, B., Rosłon-Szeryńska, E., & Bartman, Z. (2019). Ursynowska szkoła architektury krajobrazu – mistrzowie i ich dzieło Cz. 2. Acta Scientiarum Polonorum. Seria: Architectura, 18(2), 125–138.
- Wolski P. 2009. Materiały własne. Warszawa.
