Katedra Architektury Krajobrazu
prof. Franciszek Krzywda Polkowski
Działalność prof. Franciszka Krzywdy Polkowskiego
na niwie architektury krajobrazu miała charakter pionierski i zapoczątkowała rozwój tej dyscypliny w Polsce
- Franciszek Krzywda Polkowski (1881-1949)
- Alfons Zielonko (1907-1999)
- Alina Scholtz (1908-1996)
- Władysław Niemirski (1914-2001)
- Gerard Ciołek (1909-1966)
- Zygmunt Hellwig (1899-1958)
- Ludwik Lawin (1908-1984)
- Edward Bartman (1929-2018)
- Longin Majdecki (1925-1997)
- Stanisław Rutkowski ()
- Mirosław Kiciński ()
- Andrzej Niemirski (1950-2013)
- Wojciech Trzupek ()
.
prof. Franciszek Krzywda-Polkowski (1881-1949)
Dorobek twórczy…
… Franciszka Krzywdy Polkowskiego charakteryzuje się wielką różnorodnością od rysunków i akwarel, projektów wyposażenia wnętrz, mebli, poprzez projekty architektoniczne w różnej skali, projekty urbanistyczne, do projektów ogrodów i zieleni miejskiej.
Życiorys
Franciszek Krzywda Polkowski urodził się 29 XII 1881 roku w Płocku. Naukę rozpoczął w Szkole Rzemiosł w Warszawie, po ukończeniu, której uczęszczał do gimnazjum realnego w Moskwie, gdzie uzyskał maturę w 1902 roku. W Moskwie odbywał studia w Wyższej Szkole Malarstwa, Rzeźby i Architektury im. Strogonowa zakończone w 1913 roku uzyskaniem tytułu architekta dyplomowanego. W sierpniu tego roku jako stypendysta Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie wyjeżdża do Londynu, gdzie odbywa roczny kurs urbanistyki. Po powrocie w 1914 roku do kraju pracuje w prywatnych biurach architektonicznych Lilpopa i Jankowskiego, Ebera, Stifelmana i Weissa. Korzystając ze wsparcia Komitetu Obywatelskiego Franciszek Krzywda Polkowski zorganizował w Warszawie Wytwórnię Artystyczno-Stolarską. W tym okresie brał również udział w organizowaniu Wydziału Architektury na Politechnice Warszawskiej, jednak nie został wówczas powołany w skład zespołu wykładowców. Po wkroczeniu Niemców do Warszawy w 1915 roku, z braku środków na prowadzenie Wytwórni Artystyczno-Stolarskiej, przekazuje jej urządzenia i gotowe wzory modeli Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W październiku 1915 roku, w wyniku konkursu, obejmuje stanowisko dyrektora Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie, które piastuje do 1918 roku. Dzięki poparciu ówczesnego zarządu Muzeum przekształca kursy rysunku dla rękodzieł artystycznych na pierwszą w Polsce szkołę zdobnictwa, która przyjęła nazwę Kolegium Sztuk Zdobniczych, w której Franciszek Krzywda Polkowski prowadził paromiesięczne zajęcia planistyki. W latach 1916-1918 wykonuje pierwsze opracowania urbanistyczne, nagradzane w konkursach. We wrześniu 1918 roku Franciszek Krzywda Polkowski podejmuje pracę w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, a po jego reorganizacji przeniesiony zostaje do Ministerstwa Robót Publicznych, gdzie zorganizował Wydział Architektoniczno-Budowlany, w którym opracowuje projekty budynków gospodarstw wiejskich, leśniczówek oraz domów gminnych. Wydziałem tym kierował do 1922 roku. W latach 1919-1922 opracowuje plany rozbudowy Sochaczewa i urzędniczej kolonii mieszkaniowej we Włocławku.
W 1921 roku Franciszek Krzywda Polkowski uzyskuje tytuł profesora nadzwyczajnego i rozpoczyna pracę dydaktyczną w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1922 roku rezygnuje z pracy w Ministerstwie i obejmuje stanowisko profesora nadzwyczajnego w Katedrze Kompozycji i Architektury w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie parokrotnie był wybierany na stanowisko Dziekana Wydziału Architektury Wnętrz. W maju 1924 roku otrzymuje na tej Akademii roczny bezpłatny urlop i wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych. W trakcie swego pobytu odbywa studia w Bostonie i Nowym Jorku, gdzie przez pół roku pracuje w pracowni architektonicznej Mc Kim Mead & White. Po powrocie do Polski w 1925 roku opracowuje szereg projektów architektonicznych, także plan regulacyjny i plan rozbudowy Torunia oraz projekty obiektów terenów zieleni. W okresie tym był także profesorem Wydziału Architektury Wnętrz w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. W roku akademickim 1930/1931 Rada Wydziału Ogrodniczego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie powierza profesorowi Franciszkowi Krzywdzie Polkowskiemu, organizację i prowadzenie Zakładu Architektury Krajobrazu i Parkoznawstwa w Skierniewicach, pierwszej tego rodzaju placówki w Polsce. W 1932 roku profesor Franciszek Krzywda Polkowski przenosi się do Warszawy i zachowując kierownictwo Zakładu Architektury Krajobrazu i Parkoznawstwa obejmuje Katedrę Projektowania Wnętrz i Krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. W latach 1932-1939 Franciszek Krzywda Polkowski projektuje i realizuje park w Żelazowej Woli, którym opiekował się z przerwami do końca swego życia. W 1939 roku w czasie oblężenia Warszawy utracił mieszkanie z bogatymi zbiorami sztuki i musiał opuścić stolicę. Początkowo zamieszkał w Maluszynie, a w latach 1942-1945 mieszkał w Żelazowej Woli, gdzie przeprojektowywał i kształtował nowe fragmenty tego parku. W 1945 roku powraca do Warszawy i wznawia pracę pedagogiczną na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej oraz w Zakładzie Architektury i Parkoznawstwa SGGW.
Twórczość projektową prof. F. Krzywdy Polkowskiego zaliczyć można do modernizmu – cechy stylu projektowania preferowanego przez profesora najlepiej ujawnia park w Żelazowej Woli, realizowany w latach 1932-1937
Od stycznia 1946 do maja 1947 roku z ramienia Kancelarii Cywilnej Prezydenta pracuje przy urządzaniu parków reprezentacyjnych: Belweder, Łazienki, Natolin. Z końcem 1947 roku był zaangażowany w Ministerstwie Odbudowy jako Główny Rzeczoznawca d/s Projektowania Zieleni. W uznaniu dorobku twórczego i osiągnięć pedagogicznych profesor Franciszek Krzywda Polkowski dekretem Prezydenta z dnia 14 stycznia 1949 roku zostaje mianowany profesorem zwyczajnym na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Pracował do ostatniej chwili swego życia, zmarł nagle 29 listopada 1949 roku w swojej pracowni w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Działalność profesora Franciszka Krzywdy Polkowskiego na niwie architektury krajobrazu miała charakter pionierski i zapoczątkowała rozwój tej dyscypliny w Polsce kontynuowany później przez jego uczniów: Gerarda Ciołka, Władysława Niemirskiego, Alinę Scholtz, Jana Smogorzewskiego, Alfonsa Zielonko i innych. Dorobek twórczy Franciszka Krzywdy Polkowskiego charakteryzuje się wielką różnorodnością od rysunków i akwarel, projektów wyposażenia wnętrz, mebli, poprzez projekty architektoniczne w różnej skali, projekty urbanistyczne, do projektów ogrodów i zieleni miejskiej. Projektowaniem terenów zieleni zainteresował się Franciszek Krzywda Polkowski podczas swojego pobytu w Anglii i Stanach Zjednoczonych. Jego twórczość projektową zaliczyć można do modernizmu. Park w Żelazowej Woli, realizowany w latach 1932-1937, najlepiej ujawnia cechy stylu projektowania obiektów terenów zieleni preferowanych przez Franciszka Krzywdę-Polkowskego.
Dorobek twórczy – wybór
Najważniejsze projekty architektoniczne i urbanistyczne, a także parków, ogrodów i zieleni miejskiej:
- park w Żelazowej Woli (realizacja 1932-1937) – szczytowe dzieło polskiego modernizmu
- parki np.: park im. Derdowskiego w Jastrzębiej Górze, na skarpie w Płocku, na Górze Zamkowej w Nowogródku, park uzdrowiskowy w Wiśle, park Kościuszki w Katowicach (przebudowa), plan Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie, projekt układu terenów zieleni Wisły,
- projekt Świątyni p.w. Opatrzności Bożej w Warszawie wraz z otaczającym parkiem (projekt konkursowy, 1931) jedyne opracowanie , które obejmowało kompleksowo ujęty projekt budowli wraz z otoczeniem,
- regulacyjne plany rozbudowy: Sochaczewa, Torunia, Kalisza oraz Powiśla w Warszawie,
- 1946-1947 urządzanie parków reprezentacyjnych: Belweder, Łazienki Królewskie, Natolin (koniec 1947 – zaangażowany w Ministerstwie Odbudowy jako Główny Rzeczoznawca d/s Projektowania Zieleni)
Szczegółowy wykaz dorobku zawodowego
PRACE PROJEKTOWE - wykaz
- projekty wnętrz dla Prezydenta Rzeczypospolitej na Wawelu
- wejście główne do Kuchni Królewskiej na Wawelu
- portal w budynku Prezydium Rady Ministrów
- projekt urzędniczej kolonii mieszkaniowej we Włocławku
- projekt budynku Wydziału Powiatowego i Starostwa w Katowicach
- projekt Katedry i domów Kurii Biskupiej w Katowicach
- gmach bursy studenckiej w Rogowie
- projekt kamienicy “Pod Piątką” na Nowym Świecie w Warszawie / wspólnie z I. Tołwińskim /
- Kościół w Mąkoszynie
- projekt osiedla mieszkaniowego w Pruszkowie
- projekt osiedla mieszkaniowego we Włochach koło Warszawy
- plan rozbudowy Sochaczewa
- plan regulacyjny Torunia
- plan rozbudowy Kalisza
- plan regulacyjny Powiśla w Warszawie
- plan rozbudowy Nowego Miasta n/Pilicą
- projekt cmentarza na Kozackich Górach w Toruniu
- projekt parku w Żelazowej Woli
- projekt układu terenów zieleni Wisły
- opracowanie planu cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie wraz z projektem trzech kaplic
- projekt parku na skarpie w Płocku
- projekt przekształcenia Ogrodu Saskiego w Warszawie
- projekt zieleni na płd.-zach. tarasie w parku Belwederskim
- projekt park na Górze Zamkowej w Nowogródku
- projekt parku uzdrowiskowego w Wiśle
- projekt parku im. Derdowskiego w Jastrzębiej Górze
- projekt przebudowy parku Kościuszki w Katowicach
- projekt urządzenia stadionu w Parku Paderewskiego w Warszawie
- projekt parku przy pałacu Potockich w Maluszynie
KONKURSY - wykaz
- I nagroda w konkursie na plan regulacyjny Powiśla w Warszawie, od mostu Kierbedzia do Cytadeli wraz z parkami na terenach pofortecznych
- II nagroda w konkursie na rozplanowanie Powiśla w Warszawie, od mostu Kierbedzia do Łomianek
- IV nagroda w konkursie na plan regulacyjny m. Kalisza
- I nagroda w konkursie na plan parku Zygmunta na Pradze
- I nagroda w konkursie na projekt Muzeum Ziemi Pomorskiej w Toruniu im. J. Piłsudskiego we współpracy z Aliną Scholtzówną i Bolesławem Szmidtem
- I nagroda w konkursie na projekt kościoła w Wilnie
- I nagroda w konkursie na projekt urbanistyczny Targów Poznańskich we współpracy z W. Niemirskim
- I nagroda w konkursie na Muzeum Martyrologii Polskiej w gmachu Ministerstwa Oświaty
- I nagroda w konkursie na rozplanowanie Kopca Marszałka Piłsudskiego na Słowińcu w Krakowie, współautor: A. Scholz
- Wyróżnienie za projekt urbanistyczny dzielnicy uniwersyteckiej w Lublinie, współautorzy: A. Zielonko, W. Niemirski
PUBLIKACJE - wykaz (wybrane)
- Polkowski Krzywda F. 1939 „Człowiek i krajobraz” /w:/ “Arkady”RV, nr 5, s. 215
- Polkowski Krzywda F. 1909 „Krzyże na Litwie”, Kraków
- Polkowski Krzywda F. 1925 „Wrażenie z pobytu w kraju drapaczów nieba” /w:/ “Architekt”, z.1
Źródła:
- Łukaszkiewicz, J., Fortuna-Antoszkiewicz, B., & Rosłon-Szeryńska, E. (2019). Ursynowska szkoła architektury krajobrazu – mistrzowie i ich dzieło Cz. 1. Acta Scientiarum Polonorum. Seria: Architectura, 18(1), 133–146
- A. Majdecka-Strzeżek, A. Niemirski, M. Szumański na podstawie: Niemirski A. 1995. „Franciszek Krzywda Polkowski /1881-1949/” [w:] ”Architekci krajobrazu absolwenci SGGW w latach 1931-1990” [w:] „Diariusz Katedry Projektowania w Architekturze Krajobrazu” zeszyt 2. / wydanie specjalne z okazji I–go Festiwalu Architektury Krajobrazu / Wydawnictwo „Fundacja Rozwój SGGW”, W-wa.
moderator strony: dr hab. J. Łukaszkiewicz
